Η οστεοαρθρίτιδα (Ο.Α), η πιο κοινή διαταραχή του μυοσκελετικού συστήματος, χαρακτηρίζεται από αργό και βαθμιαίο εκφυλισμό του χόνδρου των αρθρώσεων. Επιπρόσθετα, μπορεί να υπάρχουν αλλαγές στον υποχόνδριο ιστό και πολλαπλασιασμός του οστού μέσα στην αρθρωση (σχηματισμός οστεοφύτων). Η αρθρική μεμβάνη που περιβάλλει τους ιστους, μπορεί να είναι κατά διαστήματα ερεθισμένη, προκαλώντας φλεγμονή της  περιοχής. Η οστεοαρθρίτιδα του γόνατος εμφανίζεται ακτινολογικά στο 1/3 περίπου των ηλικιωμένων, με αυξανόμενη συχνότητα εμφάνισης σε μεγαλύτερες ηλικίες. Διάφοροι γενετικοί παράγοντες παίζουν  ρόλο στην εμφάνιση της πάθησης και η Ο.Α επηρεάζει συχνότερα τις γυναίκες από τους άνδρες. Σημαντικοί παράγοντες κινδύνου αποτελούν η παχυσαρκία, παλαιότεροι τραυματισμοί στο γόνατο και επαγγέλματα σχετιζόμενα με παρατεταμένα βαθιά καθίματα.

Κλινικά χαρακτηριστικά

Τα κλινικά χαρακτηριστικά της Ο.Α γόνατος περιλαμβάνουν πόνο, δυσκαμψία και τελικά μείωση της καθημερινής λειτουργικότητας, η οποία πολλές φορές επηρεάζεται από την έλλειψη σωματικής δραστηριότητας.  Επιπλέον, οι ασθενείς μπορεί να υποφέρουν από μειωμένη κινητικότητα της άρθρωσης, μειωμένη μυϊκή δύναμη, οίδημα, αστάθεια της άρθρωσης, και κριγμούς. Συχνά υπάρχουν ακτινογραφικές ανωμαλίες, οι οποίες ομως δεν συμβαδίζουν πάντα με τις αντίστοιχες αναφορές σε  πόνο, δυσκαμψία, και έλλειψη κινητικότητας των αρθρώσεων.

Ο ρόλος του φυσικοθεραπευτή

Ο ρόλος του φυσικοθεραπευτή είναι σημαντικός σε διάφορα στάδια της πάθησης. Ο φυσικοθεραπευτής μπορεί να προσφέρει ανακούφιση των συμπτωμάτων του ασθενή ή να τον καθοδηγήσει ως προς τη διαχείρησή τους κατά την καθημερινότητα. Η φυσικοθεραπεία δεν μπορεί να επηρεάσει την ακτινολογική πορεία εξέλιξης της Ο.Α, αλλά μπορεί να τροποποιήσει τις συνέπειες της διαταραχής, όπως ειναι ο περιορισμός των δραστηριοτήτων, ή η μειωμένη αντοχή στην άσκηση και τη μυική ενδυνάμωση. Οι  φυσικοθεραπευτές μπορούν επίσης να συμμετέχουν κατά την περίοδο πριν και μετά από χειρουργική επέμβαση για την Ο.Α του γόνατος, για να εξασφαλιστεί ότι ο ασθενής είναι καλά προετοιμασμένος πριν την επέμβαση αλλά και ότι μπορεί να ειναι λειτουργικός κατά την επιστροφή στο σπίτι του το συντομότερο δυνατό μετά τη διαδικασία.

Θεραπεία

Θεραπεία που να γιατρεύει την πάθηση δεν έχει βρεθεί και οι κύριες συνιστώσες της συντηρητικής αντιμετώπισης περιλαμβάνουν γενικές οδηγίες για αλλαγή του τρόπου ζωής όπου χρειάζεται, μείωση του σωματικού βάρους, φαρμακευτική αγωγή και άσκηση. Ωστόσο, αν οι μεθοδοι αυτές αποτύχουν ο ασθενής μπορεί να οδηγηθεί στο χειρουργείο.

Θεραπευτικό πλάνο

Το θεραπευτικό πλάνο συμπεριλαμβάνει όλους τους φυσικοθεραπευτικους στόχους κατά προτεραιότητα και μετά από κοινή συμφωνια θεραπευτή-ασθενή. Η συχνότητα και η διάρκεια της θεραπείας ποικίλει ανάλογα με τις περιοριστικές συνθήκες, τις δυνατότητες αλλά και τις εξατομικευμένες ανάγκες του κάθε ασθενή.

1) Θεραπευτική άσκηση

Οι φυσικοθεραπευτικές μεθόδοι περιλαμβάνουν εξατομικευμένη άσκηση υπό την επίβλεψη του φυσικοθεραπευτή, η οποία αποδεδειγμένα προσφέρει ανακούφιση από τον πόνο και βελτιώνει τη φυσική κατάσταση του πάσχοντα. Τα προγράμματα αποτελούνται από αερόβια άσκηση, μυική ενδυνάμωση, ασκήσεις ιδιοδεκτικότητας και ισορροπίας ανάλογα με τις ανάγκες του εκάστοτε ασθενή1-5.

2) Εκπαίδευση

Η ακριβής ενημέρωση του ασθενή γύρω από την πάθηση του και η εκπαίδευση του ως προς τη διαχείρηση των συμπτωμάτων της, με τις κατάλληλες ψυχο-εκπαιδευτικές μεθόδους από έμπειρους φυσικοθεραπευτές χρησιμοποιούνται επίσης στη θεραπεία της Ο.Α. Ο συνδιασμός της εκπαίδευσης του ασθενούς μαζι με την θεραπευτική άσκηση έχει αποδειχθεί αποτελεσματικός στην ανακούφιση του πόνου, τη βελτίωση της ψυχολογίας και τις σωματικές αποδόσεις του πάσχοντα6-10.

3) Manual Τherapy

Σε συνδιασμό με την άσκηση, εξειδικευμένοι φυσικοθεραπευτές χρησιμοποιούν ειδικες τεχνικές κινητοποίησης, οι οποίες δρουν αποτελεσματικά στη μείωση του πόνου και βελτίωση του εύρους κίνησης και της λειτουργίας του γόνατος 11-13.

4) Φυσικά μέσα

Τα φυσικά μέσα που χρησιμοποιούν σαν εργαλεία  οι φυσικοθεραπευτές για την αντιμετώπιση των συμπτωμάτων της Ο.Α είναι ποικίλα (υπέρηχος, θερμοθεραπεία, κρυοθεραπεία, λειζερ, TENS). Ωστόσο αποδεδειγμένη και προσωρινή μόνο αποτελεσματικότητα φαίνεται να έχει μόνο ο ηλεκτρομυικός ερεθισμός (TENS), σε καταστάσεις ισχυρού πόνου και χρησιμοποιείται για να προετοιμάσει την αρθρωση άσκηση14-17.

5) Ορθωτικά Βοηθήματα

Η χρήση ορθωτικών πελμάτων ή άλλων βοηθημάτων στην αντιμετώπιση της ΟΑ γόνατος είναι προεραιτική, αλλά χρήζει ιδιαίτερης προσοχής και σημασίας. Η Εμβιομηχανική ανάλυση της άρθρωσης του γόνατος με ΟΑ έχει δείξει ότι οι οστικές αλλαγες και αλλοιώσεις που συμβαίνουν εξαιτίας της πάθησης οδηγούν τον ασθενή στην ανάπτυξη του φαινομένου της βλαισότητας στα γόνατα, η οποία με τη σειρά της επηρεάζει την εμβιομηχανική άλλων αρθρώσεων, όπως αυτή του άκρου πόδα και τελικα οδηγούν στην υιοθετηση ενός τελείως διαφορετικού ανταλγικού  προτύπου βάδισης από τον πάσχοντα.

Τα ειδικά σχεδιασμένα ορθωτικά βοηθήματα παρεχουν στους ασθενείς το μεγιστο θεραπευτικο όφελος και ταυτόχρονα μειώνουν στο ελάχιστο το ρίσκο ενός νέου τραυματισμού ή δυσλειτουργίας18-21.

6) Taping

Η έρευνα έχει δείξει ότι η χρήση taping έχει θετική επίδραση στην ανακουφιση του πόνου σε ασθενεις με Ο.Α γόνατος και είναι χρήσιμο να συνδιάζεται με λειτουργική θεραπευτική άσκηση και εκπαιδευση του ασθενή22,23.

7) Aftercare

Η θεραπεία ολοκληρώνεται εφόσον οι στόχοι έχουν επιτευχθεί και ο ασθενής  λαμβάνει οδηγίες για το πώς θα διατηρήσει ή ακόμα και θα ενισχύσει τα θεραπευτικά αποτελέσματα μετά το πέρας των συνεδριών.

Το κείμενο επιμελήθηκε η συνεργάτης του κέντρου φυσικοθεραπείας Physio Kifisia, Στυλιανή Αντωνοπούλου MSc, PT (Specialist Musculoskeletal Physiotherapist).

References

1. Fransen M, McConnell S. Exercise for osteoarthritis of the knee. Cochrane Database Syst Rev. 2008;(4):CD004376.
2. Jamtvedt G, Dahm KT, Christie A, Moe RH, Haavardsholm E, Holm I, et al. Physical therapy interventions for patients with osteoarthritis of the knee: an overview of systematic reviews. Phys Ther. 2008 Jan;88(1):123-36.
3. Doi T, Akai M, Fujino K, Iwaya T, Kurosawa H, Hayashi K, et al. Effect of home exercise of quadriceps on knee osteoarthritis compared with nonsteroidal anti-inflammatory drugs: a randomized controlled trial. Am J Phys Med Rehabil. 2008 Apr;87(4):258-69.
4. Jan MH, Tang PF, Lin JJ, Tseng SC, Lin YF, Lin DH. Efficacy of a targetmatchingfoot-stepping exercise on proprioception and function in patients with knee osteoarthritis. J Orthop Sports Phys Ther. 2008 Jan;38(1):19-25.
5. Jan MH, Lin JJ, Liau JJ, Lin YF, Lin DH. Investigation of clinical effects of high- and low-resistance training for patients with knee osteoarthritis: a randomized controlled trial. Phys Ther. 2008 Apr;88(4):427-36.
6. Devos-Comby L, Cronan T, Roesch SC. Do exercise and self-management interventions benefit patients with osteoarthritis of the knee? A meta-analytic review.J Rheumatol. 2006 Apr;33(4):744-56.
7. Buszewicz M, Rait G, Griffin M, Nazareth I, Patel A, Atkinson A, et al. Self-management of arthritis in primary care: randomised controlled trial.BMJ. 2006 Oct 28;333(7574):879.
8. Heuts PH, Boer BR de, Drietelaar M, Aretz K, Hopman-Rock M,Bastiaenen CH, et al. Self-management in osteoarthritis of hip or knee:a randomized clinical trial in a primary healthcare setting. J Rheumatol.2005 Mar;32(3):543-9.
9. Wetzels R, Weel C van, Grol R, Wensing M. Family practice nursessupporting self-management in older patients with mild osteoarthritis:a randomized trial. BMC FamPract. 2008;9:7.
10. Victor CR, Triggs E, Ross F, Lord J, Axford JS. Lack of benefit of aprimary care-based nurse-led education programme for people with osteoarthritis of the knee. ClinRheumatol. 2005 Aug;24(4):358-64.
11. Deyle GD, Henderson NE, Matekel RL, Ryder MG, Garber MB, Allison SC. Effectiveness of manual physical therapy and exercise in osteoarthritis of the knee. A randomized, controlled trial. Ann Intern Med. 2000 Feb 1;132(3):173-81.
12. Moss P, Sluka K, Wright A. The initial effects of knee joint mobilization on osteoarthritic hyperalgesia. Man Ther. 2007 May;12(2):109-18.
13. Pollard H, Ward G, Hoskins W, Hardy K. The effect of a manual therapy knee protocol on osteoarthritic knee pain: a randomised controlled trial. JCCA J Can Chiropr Assoc. 2008 Dec;52(4):229-42.
14. Ng MM, Leung MC, Poon DM. The effects of electro-acupuncture and transcutaneous electrical nerve stimulation on patients with painful osteoarthritic knees: a randomized controlled trial with follow-up evaluation. J Altern Complement Med. 2003 Oct;9(5):641 9.
15. Cetin N, Aytar A, Atalay A, Akman MN. Comparing hot pack, short-wave diathermy, ultrasound, and TENS on isokinetic strength, pain, and functional status of women with osteoarthritic knees: a single-blind, randomized, controlled trial. Am J Phys Med Rehabil. 2008 Jun;87(6):443-51.
16. Durmus D, Alayli G, Canturk F. Effects of quadriceps electrical stimulation program on clinical parameters in the patients with knee osteoarthritis. Clin Rheumatol. 2007 May;26(5):674-8.
17. Gaines JM, Metter EJ, Talbot LA. The effect of neuromuscular electrical stimulation on arthritis knee pain in older adults with osteoarthritis of the knee. Appl Nurs Res. 2004 Aug;17(3):201-6.
18. Brouwer RW, Jakma TS, Verhagen AP, Verhaar JA, Bierma-Zeinstra SM. Braces and orthoses for treating osteoarthritis of the knee. Cochrane Database Syst Rev. 2005;(1):CD004020.
19. Barrios JA, Crenshaw JR, Royer TD, Davis IS. Walking shoes and laterally wedged orthoses in the clinical management of medial tibiofemoral osteoarthritis: A one-year prospective controlled trial. Knee. 2009;16(2):136-42
20. Rodrigues PT, Ferreira AF, Pereira RM, Bonfa E, Borba EF, Fuller R. Effectiveness of medial-wedge insole treatment for valgus knee osteoarthritis. Arthritis Rheum. 2008 May 15;59(5):603-8.
21. Toda Y, Tsukimura N. Influence of concomitant heeled footwear when wearing a lateral wedged insole for medial compartment osteoarthritis of the knee. Osteoarthritis Cartilage. 2008 Feb;16(2):244-53.
22. Warden SJ, Hinman RS, Watson Jr. MA, Avin KG, Bialocerkowski AE, Crossley KM. Patellar taping and bracing for the treatment of chronic knee pain: a systematic review and meta-analysis. Arthritis Rheum. 2008 Jan 15;59(1):73-83.
23. Quilty B, Tucker M, Campbell R, Dieppe P. Physiotherapy, including quadriceps exercises and patellar taping, for knee osteoarthritis with predominant patello-femoral joint involvement: randomized controlled trial. J Rheumatol. 2003 Jun;30(6):1311-7.