«Έπαθα ψύξη...με χτύπησε κάποιο κρύο ρεύμα αέρα...κοιμήθηκα στραβά και δεν μπορώ να στρίψω το κεφάλι μου...» και άλλες συχνές καλοκαιρινές ιστορίες τρόμου και πόνου....

Το πιο συχνό τηλεφώνημα τους καλοκαιρινούς μήνες σε ιατρεία και φυσικοθεραπευτήρια είναι απο ασθενείς που αναφέρουν πως έπαθαν ψύξη στον αυχένα. Η κατάστασή τους συνοδεύεται από πόνο και δυσκολία να στρίψουν το κεφάλι τους προς την κατεύθυνση του πόνου καθώς επίσης και από προβλήματα ορθοστατικού ελέγχου (2,3) .

Το στραβολαίμιασμα, ή όπως πολύ συχνά αποκαλείται στην Ελλάδα «η ψύξη», είναι μια πάθηση που στην ιατρική ονομάζεται  δυστονία του αυχένα,ή αλλιώς σπαστικό ραιβόκρανο (1).

Η πάθηση αυτή σε πιο σοβαρή μορφή χαρακτηρίζεται από ακούσια σύσπαση των μυών της περιοχής του αυχένα και μπορεί να επηρεάσει οποιαδήποτε μυϊκή ομάδα. Ως αποτέλεσμα, το κεφάλι έχει μια απόκλιση σε στροφή δεξιά ή αριστερά (ραιβόκρανο), κλίση προς τον ένα ώμο ή τον άλλο ή πολύ σπάνια και κάμψη-έκταση προς τα κάτω ή πάνω αντίστοιχα. 

Ο πόνος είναι συνήθως οξύς και εντοπίζεται στο πίσω μέρος του κεφαλιού ή μπορεί  να είναι πιο αμβλύς, να διαχέεται μέχρι το χέρι και να δίνει την αίσθηση μουδιάσματος. Συμβαίνει σε άτομα χωρίς προηγούμενο ιστορικό ή προφανή τραυματισμό στον αυχένα και είναι πολύ συχνή σε νεαρές ηλικίες.

Αίτια

Τα αίτια της παρούσας δυσλειτουργίας δεν είναι γνωστά. Μερικές φορές κάτι απλό όπως ο ύπνος σε ασυνήθιστη θέση ή μια απότομη κίνηση του λαιμού μπορεί να προκαλέσουν ελαφρύ τραυματισμό  ή κλείδωμα των αρθρώσεων. Η λανθασμένη στάση του σώματος όταν καθόμαστε στον υπολογιστή, η μεταφορά βαρύ φορτίου π.χ. μιας τσάντας από τη μια πλευρά του σώματος, ή ακόμα και η έκθεση σε κρύο περιβάλλον αποτελούν επιβαρυντικούς παράγοντες για την ανάπτυξη της δυσλειτουργίας.

Η δυστονία, ως πιο σοβαρή και χρόνια σε καποιες περιπτώσεις πάθηση, διακρίνεται σε πρωτοπαθή και δευτεροπαθή. Η πρωτοπαθής δυστονία θεωρείται ότι είναι ιδιοπαθούς αιτιολογίας, χωρίς ενδείξεις από το ιστορικό ή τις εργαστηριακές εξετάσεις του/της ασθενή/-ούς για την ύπαρξη άλλης αιτίας συμπτωμάτων (4). Στην κλινική εικόνα της ιδιοπαθούς αυχενικής δυστονίας παρατηρείται συν-σύσπαση των αγωνιστών και των ανταγωνιστών μυών (4). Ιστορικό τραυματισμού στο κεφάλι ή στο λαιμό παρουσιάζεται στο 5% έως 21% των ασθενών με πρωτοπαθή αυχενική δυστονία (1,5-7) και μπορεί να ευθύνεται για την εκδήλωση της πάθησης μέχρι και ένα χρόνο μετά τον τραυματισμό (8). Επιπλέον, ο τραυματισμός μπορεί να οφείλεται σε χρόνια κατάσταση, επαναλαμβανόμενους μικροτραυματισμούς ή σε μεμονωμένο τραυματικό περιστατικό (9).  Η δευτεροπαθής δυστονία αντιθέτως αποτελεί εκδήλωση ή σχετίζεται με άλλες διαταραχές, συνήθως νευρολογικές (10,11,12).

Θεραπεία  

Η άμεση αντιμετώπιση της πάθησης στοχεύει στην ανακούφιση των συμπτωμάτων του πόνου και του μυϊκού σπασμού, ενώ η θεραπεία της αυχενικής δυστονίας μπορεί να ποικίλει από φαρμακολογική έως χειρουργική.

Ιατρική -Φαρμακολογική αντιμετώπιση

• Χορήγηση παυσίπονης και μυοχαλαρωτικής φαρμακευτικής αγωγής, η οποία φαίνεται να έχει μέτρια αποτελεσματικότητα στην αντιμετώπιση της αυχενικής δυστονίας (13).
• Botulinum toxin injection φαίνεται να είναι η πιο αποτελεσματική θεραπεία και υπερτερεί των φαρμάκων (14,15).
• Χειρουργική αντιμετώπιση σε ασθενείς που δεν έχουν ανταποκριθεί σε καμία άλλη μορφή θεραπείας (13).

Φυσικοθεραπευτική αντιμετώπιση

Κατά τη φυσικοθεραπεία χρησιμοποιούνται διάφορα παθητικά μέσα (θερμοθεραπεία, υπέρηχος, TENS, taping, βελονισμός κτλ), ειδικές τεχνικές κινητοποίησης και θεραπευτική άσκηση για την αντιμετώπιση της πάθησης. Εξειδικευμένοι/ες φυσικοθεραπευτές/-τριες δύναται να ξεκλειδώσουν την μπλοκαρισμένη άρθρωση μέσω ειδικών χειρισμών (manual therapy) και κατόπιν να προχωρήσουν στην αποκατάσταση. Ωστόσο, ελάχιστες έρευνες φαίνεται να έχουν ασχοληθεί με την επίδραση των διαφόρων μέσων αποκατάστασης στη θεραπεία της συγκεκριμένης πάθησης (3). Έτσι, ο/η θεραπευτής/-τρια είναι υπεύθυνος/η για τις κατάλληλες μεθόδους που θα επιλέξει κατά τη θεραπεία στοχεύοντας στη μείωση του μυϊκού σπασμού, την κινητοποίηση των δύσκαμπτων αρθρώσεων, τη διόρθωση πιθανών μυϊκών ανισορροπιών και την εκπαίδευση του/της ασθενή/-ούς για σωστή στάση του σώματος (3). Επίσης, δίνει σαφείς οδηγίες για την καθημερινότητα του/της ασθενή/-ούς που περιλαμβάνουν :

• Ήπια κίνηση που δεν προκαλεί πόνο.
• Χρήση κατάλληλου μαξιλαριού για τον ύπνο.
• Διατήρηση της σωστής στάσης σώματος κατά την εργασία και την καθημερινότητα.
• Τοποθέτηση ζεστών ή κρύων επιθεμάτων τα οποία συχνά δρουν ανακουφιστικά.

Σημείωση: Η χρήση κολάρου αντενδείκνυται, ενώ καλό θα ήταν η οδήγηση να αποφεύγεται όταν τα συμπτώματα είναι πολύ έντονα (16).

Με τη φυσικοθεραπεία ο/η ασθενής θα μπορεί μέσα σε λίγες ημέρες να κινείται ελεύθερα και σε μια εβδομάδα να έχει πλήρη ανάρρωση (17).

 
Αναφορές

1. Chan J, Brin MF, Fahn S. Idiopathic cervical dystonia: clinical characteristics. Mov Disord. 1991;6:119-126.
2. Kutvonen O, Dastidar P, Nurmikko T. Pain in spasmodic torticollis. Pain. 1997;69:279-286.
3. Crowner BE. Cervical dystonia: disease profile and clinical management. Phys Ther. 2007;87:1511-1526.
4. Fahn S, Marsden CD, Calne DB. Movement Disorders 2. London, United Kingdom: Butterworth; 1987:332– 358.
5. Lowenstein DH, Aminoff MJ. The clinical course of spasmodic torticollis. Neurology. 1988;38 :530– 532.
6. Rondot P, Marchand MP, Dellatolas G. Spasmodic torticollis: review of 220 patients. Can J Neurol Sci. 1991;18:143– 151.
7. Samii A, Pal PK, Schulzer M, et al. Post-traumatic cervical dystonia: a distinct entity? Can J Neurol Sci.2000;27 :55– 59.
8. Tarsy D. Comparison of acute- and delayed-onset posttraumatic cervical dystonia. Mov Disord. 1998;13 :481– 485.
9. Schott GD. The relationship of peripheral trauma and pain to dystonia. J Neurol Neurosurg Psychiatry. 1985;48:698– 701.
10. Tolosa E, Kulisevski J. The pathophysiology of dystonia. In: Quinn NP, Jenner PG, eds. Disorders of Movement: Clinical, Pharmacological and Physiological Aspects. London, United Kingdom: Academic Press;1989:251– 262.
11. Velickovic M, Benabou R, Brin MF. Cervical dystonia pathophysiology and treatment options. Drugs. 2001;61:1921– 1943.
12. Ropper AH, Samuels MA. Tremor, myoclonus, focal dystonias, and tics. In: Adams & Victor’s Principles of Neurology. New York: McGraw-Hill; 2009:80-99.
13. Adler CH, Kumar R. Pharmacological and surgical options for the treatment of cervical dystonia. Neurology.2000;55(12 suppl 5) :S9– S14
14. Jankovic J. Botulinum toxin in clinical practice. J Neurol Neurosurg Psychiatry. 2004;75 :951– 957.
15. Brans JW, Lindeboom R, Snoek JW, et al. Botulinum toxin versus trihexyphenidyl in cervical dystonia: a prospective, randomized, double-blind controlled trial. Neurology. 1996;46 :1066– 1072.
16. http://patient.info/health/torticollis-leaflet
17. National Institute for Health and Care Excellence. Neck pain – acute torticollis.Clinical Knowledge Summaries – CKS, April 2015.